Punjab Pulse Bureau report
ਸੀ.ਐਸ.ਸੀ.ਐਸ. ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਉਦਾਸੀ ਪੰਥ, ਨਿਰਮਲਾ ਪੰਥ, ਸੇਵਾ ਪੰਥ – ਦਸ਼ਾ ਅਤੇ ਦਿਸ਼ਾ
(ਇੱਕ ਦਿਨ ਦੀ ਵਰਕਸ਼ਾਪ) 24 ਸਤੰਬਰ 2022
ICSSR ਆਡੀਟੋਰੀਅਮ, ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ।
ਵਰਕਸ਼ਾਪ ਦਾ ਵੇਰਵਾ
ਵਰਕਸ਼ਾਪ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਸੀ.ਐਸ.ਐਸ.ਐਸ ਅਤੇ ਭਾਈ ਮਨੀ ਸਿੰਘ ਟਰੱਸਟ ਵੱਲੋਂ ਸਾਂਝੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
ਵਰਕਸ਼ਾਪ ਵਿੱਚ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੇ ਭਾਗ ਲਿਆ।
- ਸਵਾਮੀ ਡਾ: ਰਾਮੇਸ਼ਵਰਾਨੰਦ ਜੀ, ਪੁਸ਼ਕਰ (ਰਾਜਸਥਾਨ)
- ਸਵਾਮੀ ਗੁਰਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਨਿਰਮਲਾ ਪੰਥ ਆਸ਼ਰਮ, ਨਿਰਮਲ ਕੁਟੀਆ, ਗੰਗ ਭਵਨ, ਹਜ਼ਾਰਾ, ਜਲੰਧਰ
- ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ, ਸਾਬਕਾ ਵਧੀਕ ਐਡਵੋਕੇਟ ਜਨਰਲ, ਰਾਜਸਥਾਨ ਸਰਕਾਰ, ਜੈਪੁਰ
- ਡਾ.ਹਰਮੋਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਵੇਦੀ, ਸੈਂਟਰਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਆਫ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਧਰਮਸ਼ਾਲਾ ਦੇ ਚਾਂਸਲਰ
- ਡਾ: ਕੁਲਦੀਪ ਚੰਦ ਅਗਨੀਹੋਤਰੀ, ਸਾਬਕਾ ਵਾਈਸ ਚਾਂਸਲਰ, ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੀ ਕੇਂਦਰੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਧਰਮਸ਼ਾਲਾ।
- ਡਾ.ਕੰਵਰ ਚੰਦਰਦੀਪ ਸਿੰਘ, ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਭਾਗ, ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੀ ਕੇਂਦਰੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਧਰਮਸ਼ਾਲਾ
- ਡਾ.ਰਾਜੀਵ ਕੁਮਾਰ, ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੀ ਕੇਂਦਰੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਧਰਮਸ਼ਾਲਾ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਭਾਗ ਵੱਲੋਂ
- ਡਾਥੁਪਕਨ ਨੇਗੀ, ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੀ ਕੇਂਦਰੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਧਰਮਸ਼ਾਲਾ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਭਾਗ ਵੱਲੋਂ
- ਡਾਪਰਵਤ ਰੰਜਨ ਸੇਠੀ, ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੀ ਕੇਂਦਰੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਧਰਮਸ਼ਾਲਾ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਭਾਗ ਨੇ
- ਡਾ.ਨਰੇਸ਼ ਕੁਮਾਰ, ਕੇਂਦਰੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਧਰਮਸ਼ਾਲਾ ਦੇ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਡਾ
- ਡਾ.ਹਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ, ਕੇਂਦਰੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਧਰਮਸ਼ਾਲਾ ਦੇ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਭਾਗ ਵੱਲੋਂ ਡਾ
- ਡਾ. ਨਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਖਾਲਸਾ ਕਾਲਜ ਯਮੁਨਾਨਗਰ ਦੇ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਮੁਖੀ
- ਡਾ: ਕਰਮ ਚੰਦ, ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
- ਡਾ.ਗੁਰਪਾਲ ਸਿੰਘ, ਮੁਖੀ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਿੱਖ ਅਧਿਐਨ ਵਿਭਾਗ, ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
- ਡਾ.ਹਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਪੰਨੂ, ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਚੇਅਰ, ਸੈਂਟਰਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਆਫ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਚੇਅਰਪਰਸਨ
- ਪ੍ਰੋ. ਕਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਵਾਈਸ ਚਾਂਸਲਰ, ਜਗਤਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਸਟੇਟ ਓਪਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਪਟਿਆਲਾ।
- ਪ੍ਰੋ.ਪ੍ਰਸ਼ਾਂਤ ਗੌਰਵ, ਸਰਕਾਰੀ ਕਾਲਜ ਸੈਕਟਰ 36 ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਭਾਗ ਦੇ
18.ਪ੍ਰੋ. ਰਾਜੇਸ਼ ਚੰਦਰ, ਸਰਕਾਰੀ ਕਾਲਜ ਸੈਕਟਰ 36 ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਭਾਗ ਵੱਲੋਂ
- ਪ੍ਰੋ.ਜਤਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਮੱਟੂ, ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਪਟਿਆਲਾ ਤੋਂ
- ਪ੍ਰੋ.ਧਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪਰਮਾਰ, ਸੰਤ ਬਾਬਾ ਭਾਗ ਸਿੰਘ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਜਲੰਧਰ ਦੇ ਵਾਈਸ ਚਾਂਸਲਰ
- ਡਾ: ਹਰਬੰਸ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਮੁਕਤਸਰ
- ਜਸਟਿਸ ਕੇਸੀ ਪੁਰੀ, ਮੈਂਬਰ, ਹਰਿਆਣਾ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਕਮਿਸ਼ਨ
- ਸ੍ਰੀ ਦੀਪ ਭਾਟੀਆ, ਮੈਂਬਰ, ਹਰਿਆਣਾ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਕਮਿਸ਼ਨ
- ਸ਼੍ਰੀ ਅਮਿਤ ਕੁਮਾਰ, ਐਡਵੋਕੇਟ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
- ਜਸਮੀਤ ਸਿੰਘ ਵੇਦੀ, ਐਡਵੋਕੇਟ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
- ਸ਼੍ਰੀ ਐਚ ਐਸ ਬਾਰਦ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
- ਸ਼੍ਰੀ ਪੁਨੀਤ ਸਹਿਗਲ ਜੀ, ਪੰਚਕੂਲਾ
ਉਦਘਾਟਨੀ ਸੈਸ਼ਨ
ਉਦਘਾਟਨੀ ਸੈਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪ੍ਰਤੀਯੋਗੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਕਰਵਾਈ। ਉਪਰੰਤ ਨਿਰਮਲਾ ਪੰਥ ਦੇ ਉੱਘੇ ਵਿਦਵਾਨ ਸਵਾਮੀ ਡਾ: ਰਾਮੇਸ਼ਵਰਾਨੰਦ ਜੀ ਨੇ ਨਿਰਮਲਾ ਪੰਥ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਮੌਜੂਦਾ ਸਥਿਤੀ ‘ਤੇ ਚਾਨਣਾ ਪਾਇਆ | ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰਬਚਨ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅੱਜ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੰਪਰਦਾਵਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਪੁਰਾਤਨ ਹੱਥ-ਲਿਖਤਾਂ ਅਤੇ ਦੁਰਲੱਭ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਦੀ ਬਹੁਤ ਲੋੜ ਹੈ। ਇਹ ਕੀਮਤੀ ਕਿਤਾਬਾਂ ਹਨ ਜੋ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਉਪਲਬਧ ਹੋਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ।
ਪਹਿਲੇ ਸੈਸ਼ਨ
ਪਹਿਲੇ ਸੈਸ਼ਨ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਕੇਂਦਰੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਚਾਂਸਲਰ ਡਾ: ਹਰਮੋਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਵੇਦੀ ਨੇ ਕੀਤੀ | ਇਸ ਸੈਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਉਪਰੋਕਤ ਵਿਸ਼ੇ ’ਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ। ਪ੍ਰੋ: ਬੇਦੀ ਅਤੇ ਗਿੱਲ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਪਤ ਸਿੰਧੂ ਖੇਤਰ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿਚ ਦਸਗੁਰੂ ਪਰੰਪਰਾ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਕਈ ਅਣਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਖਰੜੇ ਖਿੰਡੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਸਿੰਧ ਪ੍ਰਾਂਤ ਵਿੱਚ ਵੀ ਅਜਿਹੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਗ੍ਰੰਥ ਉਪਲਬਧ ਹਨ। ਪੁਰਾਣੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕਾਂ ਨੇ ਵੀ ਕੁਝ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਵੇਦੀ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਵਰਕਸ਼ਾਪ ਇਸ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦਾ ਲਾਭ ਮਿਲੇਗਾ। ਪ੍ਰੋ: ਹਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਪੰਨੂੰ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਹੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਰਾਮਾਇਣ ਅਤੇ ਗੀਤਾ ਦੀ ਰਚਨਾ ਇੱਥੇ ਹੋਈ। ਸਵਾਮੀ ਗੁਰਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਸੀ ਕਿ ਸਪਤ ਸਿੰਧੂ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਉਪਰੋਕਤ ਸੰਪਰਦਾਵਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਆਸ਼ਰਮਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤਕ ਕਾਰਜਾਂ ਦਾ ਸਹੀ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ।
ਦੂਜਾ ਸੈਸ਼ਨ
ਇਸ ਸੈਸ਼ਨ ਦੇ ਮੁੱਖ ਬੁਲਾਰੇ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਕੇਂਦਰੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਵਾਈਸ ਚਾਂਸਲਰ ਕੁਲਦੀਪ ਚੰਦ ਅਗਨੀਹੋਤਰੀ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਪਣੇ ਭਾਸ਼ਣ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਿੰਨਾਂ ਸੰਪਰਦਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਚੌਥਾ ਨਾਂ ਖ਼ਾਲਸਾ ਪੰਥ ਵੀ ਜੋੜਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਚਾਰੇ ਸੰਪਰਦਾ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਪੂਰਕ ਹਨ। ਬੋਲੀ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਅਤੇ ਵਿਆਖਿਆ ਲਈ ਉਦਾਸੀ ਪੰਥ ਅਤੇ ਨਿਰਮਲਾ ਪੰਥ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਮੁਗਲਾਂ ਦੀ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਇਹ ਇੱਕ ਨਵੀਨਤਾਕਾਰੀ ਪ੍ਰਯੋਗ ਸੀ। ਸੇਵਾ ਪੰਥ ਵੀ ਹਉਮੈ ਮਾਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਪਰਹਿਤ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਬਹਾਦਰੀ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਪਰ ਮੁੱਖ ਸਵਾਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਅੱਜ ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਸੰਪਰਦਾਵਾਂ ਆਪਣੇ ਮੂਲ ਮਾਰਗ ‘ਤੇ ਚੱਲ ਰਹੀਆਂ ਹਨ? ਇਹ ਉਹ ਥਾਂ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਦਸ਼ਾ ਅਤੇ ਦਿਸ਼ਾ ਦਾ ਸਵਾਲ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਵਾਲਾਂ ਨੂੰ ਮੌਜੂਦਾ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਵੱਲੋਂ ਦਿੱਤੇ ਸੁਝਾਵਾਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖ ਕੇ ਵਿਚਾਰਨਾ ਪਵੇਗਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਖੁਸ਼ੀ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤੀ ਕਿ ਨਿਰਮਲੇ ਪੰਥ ਦੇ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਸਵਾਮੀ ਡਾ: ਰਾਮੇਸ਼ਵਰਾਨੰਦ ਜੀ ਅਗਵਾਈ ਲਈ ਸਾਡੇ ਵਿਚਕਾਰ ਹਨ। ਪਿਛਲੇ ਦਿਨੀਂ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵੱਲੋਂ ਨਿਰਮਲਾ ਪੰਥ ’ਤੇ ਦੋ ਅਹਿਮ ਸੈਮੀਨਾਰ ਕਰਵਾਏ ਗਏ। ਪਰ ਲੋੜ ਹੈ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੰਪਰਦਾਵਾਂ ਦੇ ਮਹਾਂਪੁਰਖਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਅਜਿਹੇ ਸੈਮੀਨਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ।
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਡਾ: ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਨਿਰਮਲੇ ਪੰਥ ਦੇ ਆਸ਼ਰਮਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤੀ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਕੇਂਦਰੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਡਾ: ਹਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਦੋ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਉਦਾਸੀ ਪੰਥ ਦੇ ਆਸ਼ਰਮਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਤਿਆਰ ਕਰਨਗੇ।
ਸਮਾਪਤੀ ਸੈਸ਼ਨ
ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਮਾਪਤੀ ਭਾਸ਼ਣ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੰਪਰਦਾਵਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਹੈ। ਪਰ ਹੁਣ ਇਹਨਾਂ ਸੰਪਰਦਾਵਾਂ ਦੀ ਸ਼ਰਨ ਵਿੱਚ ਇਹ ਪਰੰਪਰਾ ਹੈ।
test