• Skip to main content
  • Skip to secondary menu
  • Skip to primary sidebar
  • Skip to footer
  • Home
  • About Us
  • Our Authors
  • Contact Us

The Punjab Pulse

Centre for Socio-Cultural Studies

  • Areas of Study
    • Social & Cultural Studies
    • Religious Studies
    • Governance & Politics
    • National Perspectives
    • International Perspectives
    • Communism
  • Activities
    • Conferences & Seminars
    • Discussions
  • News
  • Resources
    • Books & Publications
    • Book Reviews
  • Icons of Punjab
  • Videos
  • Academics
  • Agriculture
You are here: Home / Areas of Study / Social & Cultural Studies / ‘ਜੀਉ ਤੇ ਜਿਉਣ ਦਿਉ’ ਲਈ ਸੰਕਰੀਨਤਾ ਦਾ ਰਾਹ ਛੱਡੋ

‘ਜੀਉ ਤੇ ਜਿਉਣ ਦਿਉ’ ਲਈ ਸੰਕਰੀਨਤਾ ਦਾ ਰਾਹ ਛੱਡੋ

September 5, 2020 By Guest Author

Share

 

ਡਾ. ਅਰਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ

background

 

ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਕਿਸੇ ਰੋਗ ਦੇ ਦੂਰ ਹੋਣ ਦੇ ਇਮਕਾਨ ਬਹੁਤ ਹੱਦ ਤੱਕ ਇਸ ਗੱਲ ਉਪਰ ਮੁਨਹਸਰ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਰੋਗੀ ਦਾ ਇਲਾਜ ਕਿਸ ਉਪਚਾਰ ਵਿਧੀ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਠੀਕ ਉਸੇ ਤਰਾਂ ਸਾਡੇ ਵਿਚਾਰ, ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਤੇ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆਵਾਂ ਵੀ ਇਸ ਉਪਰ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਸੱਚ ਦੀ ਭਾਲ ਤੇ ਗਿਆਨ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਲਈ ਅਸੀਂ ਕਿਹੜੀਆਂ ਅਧਿਐਨ ਵਿਧੀਆਂ ਜਾਂ ਗਿਆਨ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਤੋਂ ਸੇਧ ਲੈ ਰਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹਾਂ । ਇਹ ਇਕ ਸਥਾਪਤ ਸੱਚ ਹੈ ਕਿ ਜਰੂਰੀ ਨਹੀਂ ਕਿ ਸਾਰੇ ਰਸਤੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਕੋ ਮੰਜ਼ਿਲ ਵਲ ਲੈ ਜਾਣ । ਤੁਹਾਡੀ ਰਸਤਿਆਂ ਦੀ ਚੋਣ ਵੀ ਬਹੁਤ ਹੱਦ ਤੱਕ ਇਹ ਫੈਸਲਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਪੂਰਵ ਨਿਰਧਾਰਤ ਮਨੋਰਥ ਤਹਿਤ ਮਨਚਾਹੀ ਮੰਜ਼ਿਲ ਨੂੰ ਹਾਸਿਲ ਕਰ ਪਾਉਗੇ ਕਿ ਨਹੀਂ ।
ਮਨੁੱਖ ਜਦੋਂ ਇਕ ਪਾਸੜ ਸੋਚ ਅਪਣਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਸਮਾਜਿਕ, ਸਭਿਆਚਾਰਕ, ਧਾਰਮਿਕ, ਆਰਥਿਕ ਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਵਰਤਾਰਿਆਂ, ਸਿਧਾਤਾਂ, ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਅਮਲਾਂ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਵਿਵਹਾਰਾਂ ਨੂੰ ਤੰਗਦਿਲ ਤੇ ਸੌੜੇ ਨਜ਼ਰੀਏ ਦੇ ਨਾਲ ਖੰਡਾਂ, ਭਾਗਾਂ ਤੇ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡ ਕੇ ਦੇਖਣਾ ਆਰੰਭ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਉਂ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿਵੇਂ ਉਹ ਸਮੁੱਚੇ ਬ੍ਰਹਮੰਡ ਦੇ ਰਹੱਸ ਨੂੰ ਇਕ ਕਿਣਕੇ ਦੇ ਵਿਚੋਂ ਦੇਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਸਮੁੱਚੇ ਸਾਗਰ ਦੀ ਗਹਿਰਾਈ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਦੇ ਇਕ ਖਤਰੇ ਵਿਚੋਂ ਮਾਪਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ । ਸਮੁੱਚਤਾ ਨਾਲੋਂ ਟੁੱਟ ਕੇ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਵਸਤੂਆਂ, ਵਿਅਕਤੀਆਂ, ਵਿਵਹਾਰਾਂ ਅਤੇ ਵਰਤਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਖੰਡਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡ ਕੇ ਦੇਖਣਾ ਆਰੰਭ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਕਿਤੇ ਨਾ ਕਿਤੇ ਅੰਦਰੋਂ ਅੰਦਰ ਸੰਕਰੀਨਤਾ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਕਿਸੇ ਇਕ ਪੱਖ, ਗੁੱਟ, ਸਮੂਹ, ਧਿਰ ਜਾਂ ਧੜੇ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿਚ ਹਮਾਇਤੀ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪੱਖ, ਧਿਰ ਜਾਂ ਸਮੂਹ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਜਾਂ ਖੰਡਨ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਇਕ ਕੱਟੜ ਵਿਰੋਧੀ ਜਾਂ ਅਲੋਚਕ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰਨ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ ।

ਆਪਣੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਦੇ ਵਿਅਕਤੀਆਂ, ਸਮੂਹਾਂ, ਵਰਤਾਰਿਆਂ, ਵਸਤੂਆਂ, ਤੱਥਾਂ ਆਦਿ ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀਆ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਨਿਰਧਾਰਤ ਆਪਣੀਆਂ ਪਰਿਕਲਪਨਾਵਾਂ ਦੀ ਕਸੌਟੀ ਉਪਰ ਪਰਖਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਸੀਮਤ ਸੋਚ ਦੇ ਦਾਇਰਿਆਂ ਵਿਚ ਰਹਿ ਕੇ ਨਿਰਪੱਖ ਜਾਂ ਵਿਸ਼ਾਲ ਨੁਕਤਾ ਨਿਗਾਹ ਅਪਣਾਏ ਬਿਨਾਂ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਉਲਾਰ ਵਿਚ ਬਿਨਾਂ ਸੋਚੇ ਸਮਝੇ ਸੱਚ ਅਤੇ ਹਕੀਕਤ ਤੋਂ ਦੂਰ ਜਾ ਕੇ ਕੁਝ ਮਨਚਾਹੇ ਨਤੀਜੇ ਕੱਢਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਪਲਕ ਝਪਕਦਿਆਂ ਹੀ ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਵਿਚਾਰਾਂ, ਅਮਲਾਂ ਤੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਦੀ ਵਿੰਭਨਤਾ ਦਾ ਤਿਰਸਕਾਰ ਕਰਨਾ ਆਪਹੁਦਰੇਪਣ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਨਿਯਮਾਂ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਯਾਦ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪਰਬਤਾਂ ਦੀਆਂ ਟੀਸੀਆਂ ਉਪਰ ਜਦੋਂ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਪਿਘਲ ਕੇ ਜਾਂ ਬਾਰਿਸ਼ਾਂ ਦਾ ਪਾਣੀ ਅਨੇਕਾਂ ਚਸ਼ਮਿਆਂ, ਨਦੀਆਂ, ਦਰਿਆਵਾਂ ਤੇ ਜਲਧਾਰਾਵਾਂ ਵਿਚੋਂ ਗੁਜ਼ਰਦੇ ਹੋਏ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਸਾਗਰ ਉਹਨਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਜਲਧਾਰਾਵਾ ਦੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਸਮਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਹੀ ਸਾਗਰ ਦੀ ਮਹਾਨਤਾ, ਵਿਲੱਖਣਤਾ ਤੇ ਪਹਿਚਾਣ ਬਣਦੀ ਹੈ । ਇਨਸਾਨ ਨੂੰ ਵੀ ਆਪਣਾ ਨੁਕਤਾ ਨਿਗਾਹ ਵਿਸ਼ਾਲ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਲੌੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਤੰਗਦਿਲੀ ਤੇ ਸੌੜੀ ਸੋਚ ਇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਦੂਜੇ ਵਿਅਕਤੀ ਤੋਂ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਤੇ ਵਿਚਾਰਾਤਾਮਕ ਪੱਧਰ ਉਪਰ ਕੋਹਾਂ ਦੂਰ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ।

ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਮੁਲਕ ਵਿਚ ਇਸ ਤ੍ਰਾਸਦੀ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹਾਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਨਾ ਆਪਣੀ ਆਜ਼ਾਦ ਸੋਚ ਰੱਖਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕਿਸੇ ਦੂਜੇ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਸੋਚ ਜਾਂ ਰਾਏ ਨੂੰ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ । ਅਸੀਂ ਇਹ ਭੁੱਲ ਹੀ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਮਨੁੱਖੀ ਏਕਤਾ, ਸਦਭਾਵਨਾ, ਅਮਨ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤਮਈ ਸਹਿਹੋਂਦ ਦੇ ਆਦਰਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਤਦ ਹੀ ਅਮਲੀ ਜਾਮਾ ਪਹਿਨਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਸਮਾਜਿਕ-ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਵਖਰੇਵਿਆਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ ਵਿਚਾਰਾਤਾਮਕ ਵਿੰਭਨਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ‘ਵਿਰੋਧ’ ਦਾ ਵੀ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਕਲਾ ਸਿਖਾਂਗੇ । ਤਕਰਾਰ ਸੰਵਾਦ ਦਾ ਰਾਹ ਬੰਦ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸੰਵਾਦ ਅਮਨ ਦਾ ਪੈਗਾਮ ਦਿੰਦਾ ਹੋਇਆ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ ਅਤੇ ਇਕ-ਦੂਜੇ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ ਆਸਾਨੀਆਂ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਸੋਚ ਦੇ ਤੰਗ ਦਾਇਰਿਆਂ ਵਿਚ ਰਹਿ ਕੇ ਅਸੀਂ ਇਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਕਰੀਬ ਆਉਣ ਦੇ ਸਾਰੇ ਰਸਤਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹੱਥੀਂ ਆਪ ਹੀ ਬੰਦ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਖੁਦ ਨੂੰ ਅਤੇ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ, ਭਾਗਾਂ, ਖੰਡਾਂ, ਧਿਰਾਂ ਤੇ ਧੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡ ਕੇ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਨੀਵਾਂ ਦਿਖਾਉਣ, ਗਲਤ ਸਿੱਧ ਕਰਨ ਜਾਂ ਹਰ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ‘ਮਤ ਤੇ ਮਤੀ’ ਨੂੰ ਸਹੀ ਸਾਬਤ ਕਰਨ ਦੀ ਅੰਨੀ ਦੌੜ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਕੇ ਇਕ ਹੁਲੜਬਾਜ਼ ਹਜ਼ੂਮ ਦੀ ਫਿਤਰਤ ਦੇ ਧਾਰਨੀ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ । ਦੂਜਿਆਂ ਦੀਆਂ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ, ਰਵਾਇਤਾਂ, ਮਜ਼ਹਬਾਂ, ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਅਤੇ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ ਨੂੰ ਨਿੰਦਣ ਤੇ ਨਿਕਾਰਨ ਦੀ ਬਜਾਏ ਇਹ ਸਮਝਣ ਦੀ ਲੌੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਤੋਂ ਅਲੱਗ ਕਿਸੇ ਦੂਸਰੇ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦ ਹਸਤੀ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਸੋਚਣ-ਸਮਝਣ ਦੇ ਨਜ਼ਰੀਏ, ਰਹਿਣ-ਸਹਿਣ ਦੇ ਵਖੋ ਵਖਰੇ ਤੌਰ-ਤਰੀਕੇ ਤੇ ਸੰਸਕਾਰ ਆਦਿ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਦਿਲੋਂ ਸਵੀਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰਾਂਗੇ ਤਦ ਤਕ ਅਸੀਂ ਆਪਣਾ-ਆਪਣਾ ਰਾਗ ਅਲਾਪਦੇ ਹੋਏ ਇਕ ਛੱਤ ਥੱਲੇ ਰਹਿੰਦੇ ਤੇ ਇਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਹਮਸਾਏ ਹੋਂਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਅਸੀਂ ਇਕ ਦੂਸਰੇ ਦੇ ਦਰਮਿਆਨ ਫਾਸਲਿਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਹੱਦ ਤੱਕ ਵਧਾਉਂਦੇ ਰਹਾਂਗੇ ਕਿ ਇਕ-ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਰਹਿਣਾ ਦੁੱਭਰ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ।

ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਸਮਝਣ ਤੇ ਵਿਚਾਰਨ ਦੀ ਵੀ ਜਰੂਰਤ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਸਾਡੇ ਤੋਂ ਵੱਖ ਦਿਸਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਦੇ ਸਾਡੇ ਤੋਂ ਵੱਖ ਵਿਚਾਰ ਹਨ ਤਾਂ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਵਖੇਰੇਵਿਆਂ ਦੇ ਹੋਣ ਦਾ ਅਰਥ ਇਹ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਕਿ ਦੂਸਰਾ ਮਨੁੱਖ ਜਾਂ ਕੋਈ ਸਮੂਹ ਸਾਡਾ ਵਿਰੋਧੀ ਹੈ । ਵਿਚਾਰਾਤਾਮਕ, ਧਾਰਮਿਕ ਤੇ ਸਮਾਜਿਕ-ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਭਿੰਨਤਾਵਾਂ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਨੂੰ ਵੀ ਆਪਣੇ ਲਈ ਖਤਰਾ ਸਮਝਣਾ ਸਾਡੀ ਮਾਨਸਿਕ ਸੰਕਰੀਨਤਾ ਨੂੰ ਹੀ ਪਰਗਟਾਉਂਦਾ ਹੈ । ‘ਜੀਉ ਤੇ ਜਿਉਣ’ ਦਿਉ ਇਕ ਸਰਵ ਪ੍ਰਵਾਨਤ ਜੀਵਨ ਜਾਚ ਹੈ ਲੇਕਿਨ ਇਹ ਵੀ ਇਕ ਸਚਾਈ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਜੀਵਨ ਜਾਚ ਨੂੰ ਵੀ ਤਦ ਹੀ ਅਪਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਖਿੜੇ ਮੱਥੇ ਮਾਨਸਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕਰੀਏ । ‘ਜੀਉ ਅਤੇ ਜਿਉਣ ਦਿਉ’ ਦੇ ਆਦਰਸ਼ ਨੂੰ ਅਮਲ ਵਿੱਚ ਲਿਆਉਣ ਖਾਤਰ ਸਮਾਜਿਕ, ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਭਿੰਨਤਾਵਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਉਦਾਰ ਤੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਨਜ਼ਰੀਆ ਅਪਣਾਏ ਬਿਨਾਂ ਨਾ ਧਾਰਮਿਕ ਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ, ਮਨੁੱਖੀ ਏਕਤਾ, ਸਮਾਜਿਕ ਸਦਭਾਵਨਾ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਕਦੇ ਵੀ ਹਾਸਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

ਡਾ. ਅਰਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ
ਗੁਜਰਾਂਵਾਲਾ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਖਾਲਸਾ ਕਾਲਜ,

ਲੁਧਿਆਣਾ


Share
test

Filed Under: Social & Cultural Studies, Stories & Articles

Primary Sidebar

News

ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਲਈ ਸੌਖਾ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਚੋਣਾਂ ਦਾ ਰਾਹ

June 5, 2023 By News Bureau

पंजाब के विश्वविद्यालयों का जलवा

June 5, 2023 By News Bureau

सीमा पार कर रहे पाकिस्‍तानी ड्रोन को BSF ने मार गिराया

June 5, 2023 By News Bureau

जालंधर शहर में मंत्री भी सुरक्षित नहीं

June 5, 2023 By News Bureau

अमेरिका में फिर लहराए गए खालिस्तानी झंडे

June 5, 2023 By News Bureau

Areas of Study

  • Governance & Politics
  • International Perspectives
  • National Perspectives
  • Social & Cultural Studies
  • Religious Studies

Featured Article

The Akal Takht Jathedar: Despite indefinite term why none has lasted beyond a few years?

May 15, 2023 By Guest Author

Kamaldeep Singh Brar The Akal Takth There’s no fixed term for the Jathedar (custodian) of the Akal Takht, the highest temporal seat in Sikhism. That means an Akal Takht Jathedar can continue to occupy the seat all his life. Yet, no Akal Takht Jathedar in recent memory has lasted the crown of thorns for more […]

Academics

‘सिंघसूरमा लेखमाला’ धर्मरक्षक वीरव्रति खालसा पंथ – भाग-10 – भाग-11

सिंघसूरमा लेखमाला धर्मरक्षक वीरव्रति खालसा पंथ – भाग-10 विजयी सैन्य शक्ति के प्रतीक ‘पांच प्यारे’ और पांच ‘ककार’ नरेंद्र सहगल श्रीगुरु गोविंदसिंह द्वारा स्थापित ‘खालसा पंथ’ किसी एक प्रांत, जाति या भाषा का दल अथवा पंथ नहीं था। यह तो संपूर्ण भारत एवं भारतीयता के सुरक्षा कवच के रूप में तैयार की गई खालसा फौज […]

‘सिंघसूरमा लेखमाला’ धर्मरक्षक वीरव्रति खालसा पंथ – भाग-8 – भाग-9

सिंघसूरमा लेखमाला धर्मरक्षक वीरव्रति खालसा पंथ – भाग-8 अमृत शक्ति-पुत्रों का वीरव्रति सैन्य संगठन नरेंद्र सहगल संपूर्ण भारत को ‘दारुल इस्लाम’ इस्लामिक मुल्क बनाने के उद्देश्य से मुगल शासकों द्वारा किए गए और किए जा रहे घोर अत्याचारों को देखकर दशम् गुरु श्रीगुरु गोविंदसिंह ने सोए हुए हिंदू समाज में क्षात्रधर्म का जाग्रण करके एक […]

‘सिंघसूरमा लेखमाला’ धर्मरक्षक वीरव्रति खालसा पंथ – भाग-6 – भाग-7

सिंघसूरमा लेखमाला धर्मरक्षक वीरव्रति खालसा पंथ – भाग-6 श्रीगुरु गोबिन्दसिंह का जीवनोद्देश्य धर्म की स्थापना, अधर्म का नाश नरेंद्र सहगल ‘हिन्द दी चादर’ अर्थात भारतवर्ष का सुरक्षा कवच सिख साम्प्रदाय के नवम् गुरु श्रीगुरु तेगबहादुर ने हिन्दुत्व अर्थात भारतीय जीवन पद्यति, सांस्कृतिक धरोहर एवं स्वधर्म की रक्षा के लिए अपना बलिदान देकर मुगलिया दहशतगर्दी को […]

Twitter Feed

ThePunjabPulse Follow

@ ·
now

Reply on Twitter Retweet on Twitter Like on Twitter Twitter
Load More

EMAIL NEWSLETTER

Signup to receive regular updates and to hear what's going on with us.

  • Email
  • Facebook
  • Phone
  • Twitter
  • YouTube

TAGS

Academics Activities Agriculture Areas of Study Books & Publications Communism Conferences & Seminars Discussions Governance & Politics Icons of Punjab International Perspectives National Perspectives News Religious Studies Resources Social & Cultural Studies Stories & Articles Uncategorized Videos

Footer

About Us

The Punjab Pulse is an independent, non-partisan think tank engaged in research and in-depth study of all aspects the impact the state of Punjab and Punjabis at large. It strives to provide a platform for a wide ranging dialogue that promotes the interest of the state and its peoples.

Read more

Follow Us

  • Email
  • Facebook
  • Phone
  • Twitter
  • YouTube

Copyright © 2023 · The Punjab Pulse

Developed by Web Apps Interactive