• Skip to main content
  • Skip to secondary menu
  • Skip to primary sidebar
  • Skip to footer
  • Home
  • About Us
  • Our Authors
  • Contact Us

The Punjab Pulse

Centre for Socio-Cultural Studies

  • Areas of Study
    • Social & Cultural Studies
    • Religious Studies
    • Governance & Politics
    • National Perspectives
    • International Perspectives
    • Communism
  • Activities
    • Conferences & Seminars
    • Discussions
  • News
  • Resources
    • Books & Publications
    • Book Reviews
  • Icons of Punjab
  • Videos
  • Academics
  • Agriculture
  • General
You are here: Home / Areas of Study / Social & Cultural Studies / 25 ਜੂਨ,1989 ਦਾ ਮੋਗਾ ਹੱਤਿਆ ਕਾਂਡ, ਹਿੰਦੂ-ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰਾ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰ ਗਿਆ

25 ਜੂਨ,1989 ਦਾ ਮੋਗਾ ਹੱਤਿਆ ਕਾਂਡ, ਹਿੰਦੂ-ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰਾ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰ ਗਿਆ

June 26, 2021 By News Bureau

Share

The Punjab Pulse Bureau

ਪਿਛਲੀ ਸਦੀ ਦੇ ਅੱਠਵੇਂ ਦਹਾਕੇ ਵਿਚ, ਜਦੋਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਨਫ਼ਰਤ ਅਤੇ ਦਹਿਸ਼ਤ ਦੀ ਖੂਨੀ ਹਨੇਰੀ ਚੱਲ ਰਹੀ ਸੀ, ਉਹਨਾਂ ਕਾਲੇ ਸਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਏਕਤਾ-ਅਖੰਡਤਾ ਅਤੇ ਆਪਸੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੀ ਬੁਝਦੀ ਮਸ਼ਾਲ ਨੂੰ ਮੁੜ ਰੌਸ਼ਨ ਕਰਨ ਲਈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਲਹੂ ਦੀ ਆਹੂਤੀ ਪਾਉਣੀ ਪਈ, ਆਰ.ਐਸ.ਐਸ. ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਵਯੰਸੇਵਕਾਂ ਦਾ ਵੀ ਉਹਨਾਂ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਜ਼ਿਕਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

25 ਜੂਨ 1989, ਦਿਨ ਐਤਵਾਰ, ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ’ਚ ਲੱਗਦੀਆਂ ਆਰ.ਐਸ.ਐਸ. ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਸਾਖਾਵਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮੋਗੇ ਦੇ ਨਹਿਰੂ ਪਾਰਕ ਵਿੱਚ ਵੀ ਉਸ ਦਿਨ ਨਗਰ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਪ੍ਰਭਾਤ ਤੇ ਸ਼ਾਮ ਦੀਆਂ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਦਾ ਇਕੱਤਰੀਕਰਨ ਸੀ। ਖੇਡਾਂ ਅਤੇ ਸਰੀਰਕ ਕਸਰਤ ਦੇ ਨਿਯਮਿਤ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਮਗਰੋਂ ਸਾਰੇ ਜਣੇ ਬੌਧਿਕ ਚਰਚਾ ਵਿਚ ਭਾਗ ਲੈਣ ਲਈ ਹਾਲੇ ਅਰਧ-ਮੰਡਲ ’ਚ ਬੈਠੇ ਹੀ ਸਨ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਪਿੱਠ ਵਾਲੇ ਪਾਸਿਉਂ ਦੋ ਹਥਿਆਰਬੰਦ     ਅੱਤਵਾਦੀਆਂ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਉਪਰ ਏ.ਕੇ. 47 ਦੀਆਂ ਗੋਲੀਆਂ ਦਾ ਮੀਂਹ ਵਰ੍ਹਾਅ ਦਿੱਤਾ। ਪਾਰਕ ਦੀ ਹਰੀ ਕਚੂਰ ਘਾਹ ਲਹੂ ਦੇ ਛੱਪੜ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਗਈ। ਗੋਲੀਆਂ ਦੀ ਦਨਾ-ਦਨ ਨਾਲ ਦਰੱਖਤਾਂ ’ਤੇ ਬੈਠੇ ਪੰਛੀ ਹੀ ਨਹੀਂ ਉੱਡੇ, ਦੋ ਦਰਜਨ ਅਨਮੋਲ ਜਿੰਦੜੀਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਾਣ ਪੰਖੇਰੂ ਵੀ ਉੱਡ ਗਏ।

ਨਿਹੱਥਿਆਂ ਅਤੇ ਬੈਠਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਦੀ ਪਿੱਠ ਉਪਰ ਵਾਰ ਕਰਕੇ ਕਾਇਰ ਅੱਤਵਾਦੀ ਪਾਰਕ ਦੇ ਪਿਛਲੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਤੋਂਂ ਹੀ ਬਾਹਰ ਨੰ ਦੌੜੇ ਤਾਂ ਸਾਹਮਣੀ ਬਸਤੀ ’ਚੋਂ ਔਰਤਾਂ ਨੇ ‘ਫੜੋ-ਫੜੋ’ ਦਾ ਰੌਲਾ ਪਾ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਨੰ ਲਲਕਾਰਿਆ। ਏ.ਕੇ.47 ਦੇ ਅਸੁਰੀ ਮੰਹ ਉਹਨਾਂ ਵੱਲ ਮੁੜ ਗਏ। ਗੋਲੀਆਂ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੰ ਲਲਕਾਰਨ ਵਾਲੇ ਜੋੜੇ ਦੀ ਅਵਾਜ਼ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਈ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ‘ਫੜੋ ਫੜੋ’ ਦੀ ਥਾਂ ਹੁਣ ‘ਬਚਾਓ ਬਚਾਓ’ ਦਾ ਰੌਲਾ ਪੈਣ ਲੱਗਾ। ਜੰਗਲ ਦੀ ਅੱਗ ਵਾਂਗ ਖਬਰ ਸਾਰੇ ਸ਼ਹਿਰ ’ਚ ਫੈਲ ਗਈ। ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਸਗੇ-ਸਨੇਹੀਆਂ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਪਾਰਕ ਵੱਲ ਦੌੜੇ। ਗੰਭੀਰ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਅਤੇ ਆਖਰੀ ਸਾਹ ਲੈ ਰਹੇ 70 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਸ਼ਿਵ ਦਿਆਲ ਨੂੰ ਕੁਝ ਲੋਕ ਚੁੱਕ ਕੇ ਬਾਹਰ ਲਿਜਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਉਹ ਆਖ ਰਹੇ ਸਨ, ‘‘ਮੈਨੰ ਬੁੜ੍ਹੇ ਨੰ ਛੱਡੋ, ਕਿਸੇ ਨੌਜਵਾਨ ਨੰ ਬਚਾਓ।’

ਜ਼ਖਮੀਆਂ ਅਤੇ ਲਾਸ਼ਾਂ ਦੀ ਢੋਆ-ਢੁਆਈ ਦਾ ਕੰਮ ਅਜੇ ਚੱਲ ਹੀ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਪਾਰਕ ਦੇ ਮੇਨ ਗੇਟ ’ਤੇ ਬੰਬ ਫਟਿਆ, ਰਾਹਤ ਕਾਰਜ ਵਿੱਚ ਲੱਗੀ ਜਨਤਾ ਤਾ ਮਨੋਬਲ ਫਿਰ ਟੁੱਟਿਆ, ਕਈ ਜ਼ਿੰਦਾ ਜਿਸਮਾਂ ਦੇ ਇਸ ਵਿਸਫੋਟ ਨੇ ਚੀਥੜੇ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਦੋ ਜਵਾਨ ਜਗਤਾਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਕੁਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ-ਆਪਣੀ ਡਿਊਟੀ ਨਿਭਾਉਦਿਆਂ ਇਹਨਾਂ ਵੀ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਦੀ ਬਾਜ਼ੀ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ।

ਮੋਗੇ ਦੇ ਸ਼ਮਸ਼ਾਨ ਘਾਟ ਨੇ ਉਹ ਦਿਨ ਵੀ ਦੇਖਿਆ ਜਦੋਂ ਉਥੇ ਦੋ ਦਰਜਨ ਲਾਸ਼ਾਂ ਦਾ ਇੱਕੋ ਵੇਲੇ ਦਾਹ ਸੰਸਕਾਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਦੀ ਭੀੜ ਸੀ। ਰੋਹ ਭੜਕਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਕੁਝ ਵੀ ਸੰਭਵ ਸੀ। ਪੁਲਿਸ, ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਅਤੇ ਕਈ ਮੌਕਾਪ੍ਰਸਤ ਸਿਆਸਤਦਾਨਾਂ ਵੱਲੋਂ ਉਕਸਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵੀ ਹੋਈ, ‘‘ਹੁਣ ਲਾਈਐ ਸ਼ੇਰ ਦੀ ਪੂਛ ਨੂੰ ਹੱਥ।’’ ਪਰ ਉਹ ਭੁੱਲ ਗਏ ਕਿ ਇਹ ਦਿੱਲੀ ਦੰਗਿਆਂ ਵਾਲੀ ਬੇਕਾਬੂ, ਅਰਾਜਕ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਸ਼ਹਿ ’ਤੇ ਮੱਛਰੀ ਹੋਈ ਭੀੜ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਬਲਕਿ ਇਹ ਤਾਂ ਸਵੈ-ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਦੀ ਭੱਠੀ ਵਿਚ ਤਪੇ ਸੰਘ ਦੇ ਸਵਯੰਸੇਵਕਾਂ ਦਾ ਇਕੱਠ ਸੀ, ਉਹ ਸੰਘ ਜੋ ਸਥਿਤੀ ਦੇ ਵੱਸ ’ਚ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ‘ਤੇਰਾ ਕੀਆ ਮੀਠਾ ਲਾਗੇ’ ਕਹਿ ਕੇ ਸਥਿਤੀ ਨੰੂ ਆਪਣੇ ਵੱਸ ’ਚ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਸੰਗਠਨ I

ਸਪਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਆਰ.ਐਸ.ਐਸ. ਦੀ ਸ਼ਾਖਾ ਉਪਰ ਹਮਲਾ ਕਰਨਾ ਸਿਰਫ ਸੰਘ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਣਾ ਜਾਂ ਚੁਫੇਰੇ ਦਹਿਸ਼ਤ ਫੈਲਾਉਣਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਅਸਲ ਮਕਸਦ ਸੀ ਹਿੰਦੂ-ਸਿੱਖ ਏਕਤਾ ਨੂੰ ਤਾਰ-ਤਾਰ ਕਰਕੇ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜਕ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੂੰ ਤਹਿਸ-ਨਹਿਸ ਕਰਨਾ। ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸ਼੍ਰੀਮਤੀ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਹੀ ਦੋ ਅੱਗਰੱਖਿਅਕਾਂ ਵੱਲੋਂ ਹੱਤਿਆ ਕਰਨ ਉਪਰੰਤ ਪ੍ਰਤੀਕਿ੍ਰਆ ਵਜੋਂ ਦਿੱਲੀ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਨਿਰਦੋਸ਼, ਮਾਸੂਮ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਕਤਲੇਆਮ ਵਾਂਗ ਸ਼ਾਇਦ ਸੰਘ ਵਾਲੇ ਵੀ ਭਾਵੁਕ ਹੋ ਕੇ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਦੰਗਾ ਫਸਾਦ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦੇਣ। ਦੇਸ਼ ਦੇ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਦੀ ਚੜ੍ਹ ਮੱਚੀ ਹੋਈ ਸੀ, ਉਹ ਜਿਵੇਂ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ, ਹੋਈ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।

ਮੋਗਾ ਗੋਲੀਕਾਂਡ ਵੀ ਉਹਨਾਂ ਇੱਕ ਤੀਰ ਨਾਲ ਕਈ ਨਿਸ਼ਾਨੇ ’ਕੱਠੇ ਹੀ ਮਾਰਨ ਲਈ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਪਰ ਸੰਘ ਦੀ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਸੋਚ ਨੇ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਅਸਲ ਉਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਅਸਫਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਸੰਘ ਸਥਾਨ ਉਪਰ ਹਿੰਦੂ-ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਸਾਂਝਾ ਲਹੂ ਡੁੱਲ੍ਹਿਆ ਸੀ, ਇਸ ਹੱਤਿਆ ਕਾਂਡ ਮਗਰੋਂ ਇਹ ਸਾਂਝ ਸਗੋਂ ਹੋਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੋਈ। ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਉਹਨਾਂ ਆਪਣੀ ਮਰਜ਼ੀ ਮੁਤਾਬਿਕ ਕੀਤਾ, ਪਰ ਸੰਘ ਨੂੰ ਸਮਝਣ-ਸਮਝਾਉਣ ਵਿੱਚ ਅੱਤਵਾਦੀ ਦੇ ਵੱਖਵਾਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਮਾਰ ਖਾ ਗਏ। ਸੁਣੀਆਂ-ਸੁਣਾਈਆਂ ‘ਦੰਦ ਕਥਾਵਾਂ’ ਤੋਂ ਉਹ ਵੀ ਇਹ ਸਮਝਣ ਦੀ ਗ਼ਲਤੀ ਕਰ ਬੈਠੇ ਕਿ ਸੰਘ ਸਿਰਫ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦਾ ਹੀ ਸੰਗਠਨ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ  ਇਹ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪਤਾ ਕਿ ਸੰਘ ਸਿਰਫ ਖਾਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੂਜਾ-ਪਾਠ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਹੀ ਹਿੰਦੂ ਨਹੀਂ ਕਹਿੰਦਾ – ਸੰਘ ਦੀ ਹਿੰਦੂ ਬਾਰੇ ਪ੍ਰੀਭਾਸ਼ਾ ਅਲੱਗ ਹੈ -।

ਕਿਤੇ ਖੂਨ ਕਿਤੇ ਪਸੀਨਾ ਬਹਾਇਆ ਅਸੀਂ।

ਇੱਕ ਸੈਰਗਾਹ ਨੂੰ ਤੀਰਥ ਬਣਾਇਆ ਅਸੀਂ।

ਐਡਾ ਵੱਡਾ ਹੱਤਿਆ ਕਾਂਡ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਫਿਰ ਉਸੇ ਸੰਘ ਸੰਥਾਨ ’ਤੇ ਸੰਘ ਦੀ ਸ਼ਾਖਾ ਲੱਗੀ, ਕੇਸਰੀ ਝੰਡਾ ਝੂਲਿਆ, ਭਾਰਤ ਮਾਤਾ ਦੀ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਹੋਈ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਵਿਛੜੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਸਰਧਾਂਜਲੀ ਵੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਮੋਗੇ ਜਾਂ ਪੰਜਾਬ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕਾਰਜਕਰਤਾਵਾਂ ਦੇ ਹੌਂਸਲੇ, ਹੱਲਾਸ਼ੇਰੀ, ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਅਤੇ ਸਹਿਯੋਗ ਸਦਕਾ, ਉਸੇ ਸ਼ਹੀਦੀ ਸਥਾਨ ਉਪਰ ਸ਼ਹੀਦ ਸਾਥੀਆਂ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਖੂਬਸੂਰਤ ਸ਼ਹੀਦੀ ਸਮਾਰਕ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ। ਤਰਸ ਦੇ ਆਧਾਰ ’ਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਮੁਆਵਜ਼ੇ ਲੈਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਸ਼ਹੀਦੀ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਨੇਕ ਕਮਾਈ ’ਚੋਂ ਸਮਾਰਕ ਸੰਮਤੀ ਦੀ ਮੱਦਦ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਭਵਨ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਸੰਭਵ ਹੋ ਸਕਿਆ।

‘ਨਹਿਰੂ ਪਾਰਕ’ ਤੋਂ ‘ਸ਼ਹੀਦੀ ਪਾਰਕ’ ਬਣੇ ਇਸ ਸਮਾਰਕ ਵਿੱਚ ਹੁਣ ਸਮਾਜ ਸੇਵਾ ਦੇ ਕਈ ਪ੍ਰਕਲਪ ਚੱਲ ਰਹੇ ਹਨ, ਫਰੀ ਡਿਸਪੈਂਸਰੀ, ਨਿਓਰੋਥਰੈਪੀ ਸੈਂਟਰ, ਸੇਵਾ ਭਾਰਤੀ ਦੇ ਸੇਵਾ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟ, ਭਾਰਤ ਵਿਕਾਸ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਦੇ ਸੇਵਾ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟ, ਲਾਇਬਰੇਰੀ ਆਦਿ। ‘ਸ਼ਹੀਦੀ ਪਾਰਕ’ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ‘ਸ਼ਰਦਾ ਕੇਂਦਰ’ ਵਜੋਂ ਹੀ ਨਹੀਂ ‘ਸੇਵਾ ਅਤੇ ਸੰਸਾਕਰ ਕੇਂਦਰ’ ਵੱਜੋਂ ਵੀ ਚਰਚਿਤ ਹੈ।

#RSS4Nation


Share
test

Filed Under: Social & Cultural Studies, Stories & Articles

Primary Sidebar

News

Construction of Ferozepur PGI satellite centre to begin in December: Jakhar

September 26, 2023 By News Bureau

Women protest for Rs 1,000 poll promise in Bathinda

September 26, 2023 By News Bureau

Asian Games : ਪੰਜਾਬ ਦੇ 7 ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਨੇ ਇਕ ਸੋਨੇ ਤੇ ਤਿੰਨ ਕਾਂਸੀ ਦੇ ਤਮਗ਼ੇ ਜਿੱਤੇ

September 26, 2023 By News Bureau

ਮੋਦੀ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਵੱਡੀ ਤਿਆਰੀ

September 26, 2023 By News Bureau

Gurdaspur: पाकिस्तान के नापाक मनसूबे फेल

September 26, 2023 By News Bureau

Areas of Study

  • Governance & Politics
  • International Perspectives
  • National Perspectives
  • Social & Cultural Studies
  • Religious Studies

Featured Article

ज्ञानवापी का समाधान, अपने स्वार्थ के लिए बहकाने वाले नेताओं से सावधान रहे मुस्लिम समाज

August 4, 2023 By Guest Author

किसी के लिए भी समझना कठिन है कि मुस्लिम पक्ष इसके समर्थन में क्यों नहीं कि ज्ञानवापी परिसर का सर्वे पुरातत्व सर्वेक्षण विभाग करे? इलाहाबाद हाई कोर्ट ने इस मामले में अपना निर्णय सुरक्षित कर लिया है लेकिन समय की मांग है कि निर्णय जल्द सामने आए। वाराणसी में जिसे ज्ञानवापी मस्जिद कहा जा रहा […]

Academics

ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦਾ ਪਰਵਾਸ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ’ਤੇ ਅਸਰ

ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਰਤਾਰੇ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਸਾਰੇ ਪੱਖ ਵਿਚਾਰੇ ਜਾਣ। ਸਾਡੀ ਜਿ਼ੰਦਗੀ ਵਿਚ ਆਰਥਿਕ, ਸਮਾਜਿਕ, ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਹੋਰ ਪਹਿਲੂ ਆਪਸ ਵਿਚ ਜੈਵਿਕ ਤੌਰ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਇਹ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਉਸ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਦੂਜੇ ਪਹਿਲੂਆਂ ਨੂੰ ਵਿਚਾਰਨ ਬਗੈਰ […]

अब साल में दो बार होंगी बोर्ड परीक्षाएं, स्कूली शिक्षा-परीक्षा को लेकर अहम घोषणा

शिक्षा मंत्रालय लगातार शिक्षा के क्षेत्र में बदलाव कर रहा है। केंद्रीय शिक्षा मंत्रालय ने आज स्कूली शिक्षा-परीक्षा को लेकर एक अहम घोषणा की है। यह घोषणा राष्ट्रीय शिक्षा नीति 2020 के प्रावधानों के क्रियान्वयन में की गयी है। जिसके मुताबिक अब बोर्ड परीक्षाएं साल में दो बार आयोजित की जाएंगी. इसमें छात्रों के पास […]

एक देश-एक पाठ्यक्रम आवश्यक

पाठ्यक्रम एवं पाठ्यपुस्तकों में परिवर्तन के पश्चात केंद्र एवं राज्य सरकारों द्वारा ऐसी व्यवस्था सुनिश्चित की जानी चाहिए कि सभी बोर्ड के विद्यार्थी यही पुस्तकें पढ़ें ताकि भिन्न-भिन्न बोर्ड द्वारा दी जाने वाली शिक्षा में व्याप्त अंतर एवं भेदभाव को दूर किया जा सके। राष्ट्रीय शिक्षा नीति की मूल भावना संपूर्ण देश में एक शिक्षा […]

Twitter Feed

Twitter feed is not available at the moment.

EMAIL NEWSLETTER

Signup to receive regular updates and to hear what's going on with us.

  • Email
  • Facebook
  • Phone
  • Twitter
  • YouTube

TAGS

Academics Activities Agriculture Areas of Study Art and Culture Book Reviews Books & Publications Communism Conferences & Seminars Discussions General Governance & Politics Icons of Punjab International Perspectives Media National Perspectives News Religious Studies Resources Science Social & Cultural Studies Stories & Articles Technology Uncategorized Videos

Footer

About Us

The Punjab Pulse is an independent, non-partisan think tank engaged in research and in-depth study of all aspects the impact the state of Punjab and Punjabis at large. It strives to provide a platform for a wide ranging dialogue that promotes the interest of the state and its peoples.

Read more

Follow Us

  • Email
  • Facebook
  • Phone
  • Twitter
  • YouTube

Copyright © 2023 · The Punjab Pulse

Developed by Web Apps Interactive