ਜੈਬੰਸ ਸਿੰਘ
ਅਗਨੀਪਥ ਸਕੀਮ ਜੂਨ, 2022 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਆਰਮਡ ਫੋਰਸਿਜ਼ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਨੇ ਹੋਰ ਰੈਂਕ (Other Ranks) ਦੀ ਭਰਤੀ ਲਈ ਭਾਰਤੀ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਬਲਾਂ ਦੁਆਰਾ ਅਪਣਾਏ ਗਏ ਪਿਛਲੇ ਅਭਿਆਸਾਂ ਤੋਂ ਇੱਕ ਵਿਦਾਇਗੀ ਦਾ ਗਠਨ ਕੀਤਾ ( ਗੈਰ-ਕਮਿਸ਼ਨਡ) ਸ਼੍ਰੇਣੀ. ਸਰਲ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ, ਇਸ ਨੇ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਭਰਤੀ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਦੀ ਭਰਤੀ ਲਈ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਨੀਤੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਅਧਿਕਾਰੀ ਕਾਡਰ ਇਸ ਸਕੀਮ ਤੋਂ ਅਛੂਤਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।
ਨਵੀਂ ਸਕੀਮ ਨੇ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਤੋਂ ਉਮੀਦ ਕੀਤੀ ਸਖ਼ਤ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਦੇਸ਼ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ। ਕੁਝ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਹਿੰਸਾ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਗਿਆ। ਸਰਕਾਰ ਡਟੀ ਰਹੀ ਅਤੇ ਸਕੀਮ ਲਾਗੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਅਗਨੀਵੀਰਾਂ ਦੇ ਕੁਝ ਬੈਚਾਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਚੁੱਕੀ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਯੂਨਿਟਾਂ ਵਿੱਚ ਸੇਵਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।
ਅਗਨੀਪਥ ਯੋਜਨਾ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਹੋਈਆਂ ਸੰਸਦੀ ਚੋਣਾਂ ਦੌਰਾਨ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਲਈ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਚਰਚਾ ਦਾ ਬਿੰਦੂ ਰਹੀ।
ਐਨਡੀਏ ਦੇ ਕੁਝ ਅਹਿਮ ਮੈਂਬਰਾਂ, ਖਾਸ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਜਨਤਾ ਦਲ ਯੂਨਾਈਟਿਡ (ਜੇਡੀਯੂ) ਨੇ ਇਸ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਦੌਰਾਨ ਇਸ ਯੋਜਨਾ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਇਸ ਦੀ ਸਮੀਖਿਆ ਤਲਾਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਨੂੰ 18ਵੀਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਸੈਸ਼ਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਇਸ ਸਕੀਮ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰਨ ਦੀ ਮੰਗ ਰੱਖ ਕੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਇਸ ਯੋਜਨਾ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਆ। ਇਹ ਇੱਕ ਸਿਆਸੀ ਚਾਲ ਸੀ ਜੋ ਐਨ.ਡੀ.ਏ ਦੀਆਂ ਲੀਹਾਂ ਨੂੰ ਤੋੜਨ ਲਈ ਰਚੀ ਗਈ ਸੀ। ਯੋਜਨਾ ਅਸਫਲ ਰਹੀ ਅਤੇ ਐਨਡੀਏ ਸਰਕਾਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੈ।
ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਨੇ 26 ਜੁਲਾਈ, 2024 ਨੂੰ ਦਰਾਸ ਵਾਰ ਮੈਮੋਰੀਅਲ, ਕਾਰਗਿਲ ਵਿਖੇ ਆਪਣੇ ਸੰਬੋਧਨ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਇਸ ਯੋਜਨਾ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕਿ ਅਗਨੀਵੀਰ ਯੋਜਨਾ ਭਾਰਤੀ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਬਲਾਂ ਦੀ ਉਪਜ ਸੀ, ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਇਹ ਕਹਿ ਕੇ ਇਸਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ ਕਿ ਇਹ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਬਲਾਂ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰੇਗਾ ਅਤੇ ਜਵਾਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦਾ ਸਮੂਹ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਯੁੱਧ ਲਈ ਯੋਗ ਬਣਾਏਗਾ।
“ਅਗਨੀਪਥ ਯੋਜਨਾ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਤਾਕਤ ਵਧਾਏਗੀ ਅਤੇ ਕਾਬਲ ਨੌਜਵਾਨ ਵੀ ਮਾਤ ਭੂਮੀ ਦੀ ਸੇਵਾ ਲਈ ਅੱਗੇ ਆਉਣਗੇ। ਨਿਜੀ ਖੇਤਰ ਅਤੇ ਅਰਧ ਸੈਨਿਕ ਬਲਾਂ ਵਿੱਚ ਅਗਨੀਵੀਰਾਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲ ਦੇਣ ਦੇ ਐਲਾਨ ਵੀ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ,” ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਭਾਸ਼ਣ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ। ਪੀਐਮ ਮੋਦੀ ਨੇ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਖਾਰਜ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਇਹ ਸਕੀਮ ਪੈਨਸ਼ਨਾਂ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੋਸ਼ ਲਾਇਆ ਕਿ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਅਗਨੀਪੱਥ ਯੋਜਨਾ ਬਾਰੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਗੁੰਮਰਾਹ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ।
ਹੁਣ ਇਹ ਸਾਫ਼ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਅਗਨੀਪਥ ਸਕੀਮ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰਨ ਦਾ ਕੋਈ ਇਰਾਦਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਸੋਧਾਂ ਅਤੇ ਕੋਰਸ ਸੁਧਾਰ ਕੀਤੇ ਜਾਣਗੇ ਕਿਉਂਕਿ ਯੋਜਨਾ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਵਿਕਸਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਅੰਦਰੂਨੀ ਸਰਵੇਖਣ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਚੱਲ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।
ਭਾਰਤੀ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਬਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸਾਰੀਆਂ ਭਰਤੀਆਂ ਹੁਣ ਅਗਨੀਪਥ ਸਕੀਮ ਤਹਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਨਾਮਾਂਕਣ ‘ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਆਲ ਕਲਾਸ’ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਹੈ। ਅਗਨੀਵੀਰਾਂ ਨੂੰ ਚਾਰ ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਲਈ ਇਕਰਾਰਨਾਮਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਛੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ (training) ਦੀ ਮਿਆਦ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਉਹ 30,000/- ਦੀ ਮਾਸਿਕ ਤਨਖਾਹ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਚੌਥੇ ਸਾਲ ਵਿੱਚ 40,000/- ਰੁਪਏ ਤੱਕ ਚਲੇ ਜਾਣਗੇ। ਅਗਨੀਵੀਰ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ ਚਾਰ ਸਾਲ ਨੂੰ ਪੈਨਸ਼ਨ ਯੋਗ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਗਿਣਿਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਤਨਖਾਹ ਦਾ ਇੱਕ ਤਿਹਾਈ ਹਿੱਸਾ ਅਗਨੀਵੀਰ ਕਾਰਪਸ ਫੰਡ ਵਿੱਚ ਜਾਵੇਗਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਬਰਾਬਰ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਚਾਰ ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਅੰਤ ‘ਤੇ, ਇਕਰਾਰਨਾਮੇ ਤੋਂ ਰਿਹਾਅ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਹਰੇਕ ਅਗਨੀਵੀਰ ਨੂੰ 11.71 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਦੀ ਜਮ੍ਹਾਂ ਰਕਮ ਅਦਾ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ।
ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, 48 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਦਾ ਇੱਕ ਗੈਰ-ਯੋਗਦਾਨ ਜੀਵਨ ਬੀਮਾ ਕਵਰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕੇਂਦਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੈਸ਼ਨਲ ਓਪਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ (IGNOU) ਤੋਂ ਦੂਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਰਾਹੀਂ ਅਗਨੀਵੀਰਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਬੈਚਲਰ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਚਾਰ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ, 25 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਅਗਨੀਵੀਰਾਂ ਨੂੰ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਰਿਹਾਅ ਕੀਤੇ ਗਏ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਿਪਟਾਰੇ ਲਈ ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਹੋਰ ਨਾਗਰਿਕ ਅਦਾਰਿਆਂ ਤੋਂ ਸਹਿਯੋਗ ਮਿਲੇਗਾ, ਜੇਕਰ ਉਹ ਚਾਹੁਣ। ਸਥਾਈ ਸੇਵਾ ਲਈ ਚੁਣੇ ਗਏ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 15 ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਹੋਰ ਰੁਝੇਵਿਆਂ ਦੀ ਮਿਆਦ ਲਈ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੋਵੇਗੀ।
ਭਾਰਤੀ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਬਲਾਂ ਦੇ ਸੂਚੀਬੱਧ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ (redruitment) ਦੇਸ਼ ਦੇ ਪੇਂਡੂ/ਅਰਧ ਸ਼ਹਿਰੀ ਖੇਤਰਾਂ ਤੋਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨ, ਆਪਣੀ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੇ ਨੀਵੇਂ ਵਿੱਤੀ ਪੱਧਰ ਕਾਰਨ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਅਨਿਸ਼ਚਿਤ ਭਵਿੱਖ ਵੱਲ ਦੇਖ ਰਹੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਨੌਕਰੀਆਂ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਦੋਂ ਕਿ ਦੂਸਰੇ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਲਈ ਸਥਾਨਕ ਕਾਲਜਾਂ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਅਗਨੀਵੀਰ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਕਮਾਈ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਵੀ ਮਿਲੇਗਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੁਨਰ ਨੂੰ ਵੀ ਵਧਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਹ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਸਹੂਲਤ ਹੈ।
ਸਕੀਮ ਤੋਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਗੁਣਾਂ ਵਿੱਚ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੀ ਔਸਤ ਉਮਰ ਪ੍ਰੋਫਾਈਲ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਤੋਂ ਪੰਜ ਸਾਲ ਦੀ ਕਮੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਉਹ ਇੱਕ ਜੀਵੰਤ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਦੀ ਸਮਝਦਾਰ ਇਨਟੇਕ ਨੂੰ ਵੀ ਦੇਖਦੇ ਹਨ। ਸੇਵਾਵਾਂ ਨੂੰ ਚਾਰ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ, ਅਜਿਹੇ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਕੱਢਣ ਦਾ ਵਿਕਲਪ ਮਿਲੇਗਾ ਜੋ ਨੌਕਰੀ ਲਈ ਅਨੁਕੂਲ ਨਹੀਂ ਹਨ; ਸਿਰਫ਼ ਵਧੀਆ ਹੀ ਰਹੇਗਾ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਅਗਨੀਵੀਰ ਨੂੰ ਵੀ ਇਹ ਫੈਸਲਾ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲੇਗਾ ਕਿ ਉਹ ਜਾਰੀ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਨਹੀਂ। ਇਹ ਸਾਰਿਆਂ ਲਈ ਜਿੱਤ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਹੈ।
ਅਗਨੀਪਥ ਯੋਜਨਾ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਦਲੀਲਾਂ ਅਨੁਮਾਨਾਂ ‘ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹਨ। ਪੈਨਸ਼ਨ ਬਿੱਲ ਵਿੱਚ ਕਟੌਤੀ ਦੀ ਦਲੀਲ, ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਇਸ ਤੱਥ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਤੱਥ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਅਜਿਹੀ ਤਬਦੀਲੀ 20 ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗੀ ਜਦੋਂ ਅਗਨੀਵੀਰ ਵਜੋਂ ਭਰਤੀ ਕੀਤੇ ਗਏ ਰੈਗੂਲਰ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਜੱਥਾ ਰਿਟਾਇਰ ਹੋਵੇਗਾ। ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਮਨੋਬਲ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਵਿੱਚ ਕਮੀ ਅਤੇ ਸਿਖਲਾਈ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ ਦੀਆਂ ਦਲੀਲਾਂ ਅਟਕਲਾਂ ਸਨ।
ਐਨਡੀਏ 1.0 ਸਰਕਾਰ ਬਣਨ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪਹਿਲਾਂ, ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਪੁਨਰਗਠਨ ਦੀ ਲੋੜ ਬਲਾਂ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਫੌਜ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਹ ਪਾਥ ਬ੍ਰੇਕਿੰਗ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਮਨੁੱਖੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਘਟਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਪਹਿਲਾਂ ਟੈਂਕ ਚਾਰ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸਨ; ਆਧੁਨਿਕ ਟੈਂਕ ਤਿੰਨ ਦੇ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਇਸਲਈ, ਹਰ ਬਖਤਰਬੰਦ ਰੈਜੀਮੈਂਟ ਲਗਭਗ 45 ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਦੀ ਵਾਧੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਹੋਰ ਹਥਿਆਰਾਂ ਅਤੇ ਸੇਵਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਹੀ ਆਕਾਰ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। 
ਪਰਿਵਰਤਨ ਲਈ ਨੀਤੀ ਦਾ ਰੂਪ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਅਤੇ ਵਿਆਪਕ ਸੀ। ਇਸਨੇ ਸਾਰੇ ਮੌਜੂਦਾ ਇਤਿਹਾਸਕ ਅਤੇ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਪਹਿਲੂਆਂ ‘ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਫੌਜਾਂ ਵਿੱਚ ਭਰਤੀ ਦੇ ਪੈਟਰਨ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪਾਇਆ ਕਿ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਫੌਜਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਮੈਨਪਾਵਰ ਬੇਸ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਪੈਟਰਨ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਗਨੀਪਥ ਸਕੀਮ ਵਰਗੀਆਂ ਵਿਧੀਆਂ ਅਪਣਾਈਆਂ ਹਨ।
ਕੁਝ ਅਗਨੀਵੀਰ ਬੈਚਾਂ ਨੂੰ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਸੇਵਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਭਰਤੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 40 ਹਜ਼ਾਰ ਖਾਲੀ ਅਸਾਮੀਆਂ ਲਈ 10 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਬਿਨੈਕਾਰਾਂ ਨੇ ਗਵਾਹੀ ਦਿੱਤੀ। ਇਹ ਇਸ ਧਾਰਨਾ ਨੂੰ ਨਕਾਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਇਸ ਸਕੀਮ ਦਾ ਕੋਈ ਲੈਣ ਵਾਲਾ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਇਸ ਕਾਲਮਨਵੀਸ ਸਮੇਤ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਨੇ ਸਕੀਮ ਦੀ ਲਾਗੂ ਹੋਣ ਬਾਰੇ ਫੀਡਬੈਕ ਲੈਣ ਲਈ ਗੈਰ ਰਸਮੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸੇਵਾ ਕਰ ਰਹੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਫੀਡਬੈਕ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ. ਸਿਖਲਾਈ ਦੀ ਮਿਆਦ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਪਣੀਆਂ ਯੂਨਿਟਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ‘ਤੇ, ਅਗਨੀਵੀਰਾਂ ਨੂੰ ਮਸ਼ਕ, ਸਰੀਰਕ ਤੰਦਰੁਸਤੀ, ਹਥਿਆਰਾਂ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕੀ ਹੁਨਰ ਵਰਗੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਮਾਪਦੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਔਸਤ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਚੰਗੀ ਮਤਦਾਨ, ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਅਤੇ ਉੱਚ ਮਨੋਬਲ ਵੀ ਬਣਾਈ ਰੱਖਦੇ ਹਨ।
ਸੇਵਾ ਕਰ ਰਹੇ ਅਧਿਕਾਰੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸਖ਼ਤ ਚੋਣ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਅਤੇ ਸੀਮਤ ਧਾਰਨ ਧਾਰਾ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਅਗਨੀਵੀਰ ਫੌਜੀ ਸੇਵਾ ਲਈ ਬਿਹਤਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਤਿਆਰ ਹਨ ਅਤੇ ਵਧੇਰੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਾਲੇ ਹਨ। ਪੁਰਾਣੇ ਜ਼ਮਾਨੇ ਦੇ ਭਰਤੀ ਹੋਣ ਨਾਲੋਂ ਤਕਨੀਕੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਜਾਣੂ ਅਤੇ ਬਿਹਤਰ ਸਿੱਖਿਅਤ ਹੋਣ ਕਰਕੇ, ਉਹ ਵਧੇਰੇ ਅਨੁਕੂਲ ਅਤੇ ਤੇਜ਼ ਸਿੱਖਣ ਵਾਲੇ ਹਨ। ਨੌਕਰੀ ‘ਤੇ ਸਿਖਲਾਈ ਰੈਜੀਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਜਾਰੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਯੂਨਿਟ ਦੇ ਅੰਦਰ ਸਿਖਲਾਈ ਅਧੀਨ ਹੋਣ ਕਰਕੇ, ਕੰਮ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਉਪਲਬਧਤਾ ਪਹਿਲਾਂ ਭਰਤੀ ਕੀਤੇ ਗਏ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਨਾਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੀਆਂ ਡਿਊਟੀਆਂ ਲਗਾਈਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।
ਇਸ ਲਈ, ਸਿਖਲਾਈ ਦੀਆਂ ਕਮੀਆਂ, ਨੀਵਾਂ ਮਨੋਬਲ ਅਤੇ ਅਸੁਰੱਖਿਆ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਬਾਰੇ ਅਟਕਲਾਂ ਨੂੰ ਨਕਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਮਾਪਦੰਡ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਰੀਟੈਨਸ਼ਨ ਅਤੇ ਪੋਸਟ ਰੀਲੀਜ਼ ਐਡਜਸਟਮੈਂਟਾਂ ਨੂੰ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ ਜਦੋਂ ਪਹਿਲੇ ਕੁਝ ਬੈਚ ਉਸ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਬਲਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਚਾਰ ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਗਨੀਵੀਰਾਂ ਦੇ ਮੁੜ ਵਸੇਬੇ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਨੂੰ ਨਿੱਜੀ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪੂਰੀ-ਸਰਕਾਰੀ ਪਹੁੰਚ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਿਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਡਾਇਰੈਕਟੋਰੇਟ ਜਨਰਲ ਆਫ਼ ਰੀਸੈਟਲਮੈਂਟ ਅਤੇ ਆਰਮਡ ਫੋਰਸਿਜ਼ ਦੀ ਆਰਮੀ ਵੈਲਫੇਅਰ ਪਲੇਸਮੈਂਟ ਆਰਗੇਨਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ ਵੀ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਵੇਗੀ। ਬੈਂਕਾਂ ਨੂੰ ਛੋਟੇ ਕਾਰੋਬਾਰੀ ਕਰਜ਼ਿਆਂ ਲਈ 18 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਦੀ ਗਾਰੰਟੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਤਾਂ ਜੋ ਵਿਛੋੜੇ ਦੇ ਪੈਕੇਜ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ। ਰਾਜ ਪੁਲਿਸ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਰਧ ਸੈਨਿਕ ਬਲਾਂ (paramilitary forces) ਵਿੱਚ ਕਾਫ਼ੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਹੋਵੇਗੀ ਜਿਸ ਲਈ ਸਬੰਧਤ ਡਾਇਰੈਕਟੋਰੇਟਾਂ ਨੇ ਭਰੋਸਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ, ਇੱਕ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਿਖਿਅਤ, ਅਨੁਸ਼ਾਸਿਤ ਅਤੇ ਤਜਰਬੇਕਾਰ ਨੌਜਵਾਨ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਜਜ਼ਬ ਕਰਨ ਦੀ ਬਹੁਤ ਗੁੰਜਾਇਸ਼ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਗਨੀਵੀਰ ਹੋਣਗੇ।
ਅਗਨੀਵੀਰ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਣ ਲਈ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਪਰ ਭਵਿੱਖ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਚਿੰਤਤ ਨਹੀਂ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਜਾਣਦੇ ਹਨ ਕਿ ਭਾਵੇਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰਿਹਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਸਿਵਲ ਸਟ੍ਰੀਮ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਹਮਰੁਤਬਾ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਇੱਕ ਵਿਕਲਪਿਕ ਕੈਰੀਅਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਹੋਣਗੇ।
ਯਕੀਨਨ, ਸੇਵਾਵਾਂ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕਰਨਗੀਆਂ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਕੋਰਸ ਸੁਧਾਰਾਂ ਲਈ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ਾਂ ਦੇਣਗੀਆਂ। ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੀ ਰਿਟਾਇਰਮੈਂਟ ਦਰ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਵਧੀ ਹੋਈ ਧਾਰਨ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਧਾਰਨ ਦੀ ਮਿਆਦ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਦੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ੀਲਤਾ ਦਾ ਵੀ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਅਗਨੀਵੀਰਾਂ ਦੀ ਰਿਹਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਬੰਦੋਬਸਤ ‘ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਫੈਸਲਾ ਲਿਆ ਜਾਵੇਗਾ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਨੌਕਰੀਆਂ ਲਈ ਅਰਜ਼ੀ ਦੇਣ ਲਈ ਕਿਸੇ ਖਾਸ ਉਮਰ ਸਮੂਹ ਵਿੱਚ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਮੰਨਣ ਦਾ ਕੋਈ ਕਾਰਨ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਇਸ ਨੂੰ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਦਿਮਾਗ ਅਤੇ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਰਵੱਈਏ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਦੇਖੇਗੀ। ਅਗਨੀਪਥ ਸਕੀਮ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਚਾਰ ਸਾਲਾਂ ਨੂੰ, ਇਸ ਲਈ, ਇੱਕ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕਤਾ ਦੀ ਮਿਆਦ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮੰਨਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਮੀਡੀਆ ਬਹਿਸਾਂ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਬਿਆਨਬਾਜ਼ੀ ਦੀ ਬਹੁਤਾਤ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਜੋ ਸਕੀਮ ਪੈਦਾ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ, ਇਹ ਬਿਲਕੁਲ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਸੇਵਾਵਾਂ (armed forces ) ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਹਨ। ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਕੋਈ ਖ਼ਤਰਾ ਨਹੀਂ ਜਾਪਦਾ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕੁਝ ਲੋਕ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਹਰ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਲਈ ਦਲੀਲਾਂ ਅਤੇ ਜਵਾਬੀ ਦਲੀਲਾਂ ਹਨ. ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਵੀ ਭਰਤੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਸੰਪੂਰਨ ਨਹੀਂ ਹੈ; ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਵੀ ਸੰਪੂਰਣ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਇੱਥੇ ਅਟੁੱਟ ਚੀਜ਼ਾਂ ਵੀ ਹਨ ਜੋ ਸਿਰਫ ਯੋਜਨਾ ਦੇ ਵਿਕਸਤ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਜਵਾਬੀ ਬਣ ਜਾਣਗੀਆਂ। ਨਵੀਂ ਵਿਧੀ ਟੈਸਟ-ਬੈੱਡ ਵਿੱਚ ਹੈ ਅਤੇ ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਅਤੇ ਸੁਧਾਰੀ ਜਾਵੇਗੀ।
ਸੇਵਾਵਾਂ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਮਰੱਥ ਨੇਤਾਵਾਂ (army officers) ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਿਮਾਗ ਵਿੱਚ ਸੰਸਥਾ ਦੇ ਹਿੱਤ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਪੇਸ਼ੇਵਰਾਂ ਨੂੰ ਬੇਲੋੜੀ ਦਖਲਅੰਦਾਜ਼ੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦੇਣਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਹੋਵੇਗਾ।
ਇਹ ਬੜੇ ਭਰੋਸੇ ਨਾਲ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਗਨੀਪਥ ਯੋਜਨਾ, ਜੇਕਰ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲਤਾ ਨਾਲ ਲਾਗੂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਰਾਸ਼ਟਰ ਨਿਰਮਾਣ ਦੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ਨੀਂਹ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਤਾਕਤ ਗੁਣਕ ਵਜੋਂ ਉੱਭਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਸਕੀਮ ਦਾ ਸੁਆਗਤ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਮਾਹੌਲ ਅਤੇ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਮਨ ਨਾਲ ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਦੇਣਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਹੋਵੇਗਾ।
test